Het is vandaag internationale dag van de rechten van de mens. Een dag die ze wat mij betreft onmiddellijk af mogen schaffen. Vind ik het dan niet erg dat er nog steeds slavernij bestaat? Zeker wel. Lig ik dan niet wakker van gedwongen prostitutie? Soms een beetje. Ik vind het toch ook schandalig dat zoveel mensen in bittere armoede leven? Absoluut. En vind ik dan niet ook dat al die mensen recht hebben op een beter bestaan? Het eerlijke antwoord is: nee. Ik vind niet dat deze mensen recht hebben op een beter bestaan.

Vanuit wetenschappelijk oogpunt snap ik de behoefte aan recht en vanuit menselijk oogpunt snap ik de behoefte aan recht voor jezelf, maar vanuit Christelijk oogpunt snap ik er niets van. Ik haak ook altijd af bij goede doelen die reclame maken met slogans als: ‘Want ieder mens heeft recht op een beter bestaan.’ Ik vind dat namelijk niet. En mocht u nu denken met een egocentrische eikel te maken te hebben dan stel ik u op dit vlak graag gerust: ik vind ook niet dat ik zelf ergens recht op heb.
En natuurlijk heb ik makkelijk praten omdat ik wel in een rijk land woon, wel kon studeren (Rechten nota bene!), wel mezelf kan ontplooien en wel vrij ben om te doen en laten wat ik wil, maar ik ben er vast van overtuigd dat ik er geen recht op heb. Ik ben ooit eens op straat aangesproken door een zeer gedreven politieke meneer van een niet nader te noemen politieke partij. Hij duwde me een folder in de hand en zei: ‘Wij komen op voor uw rechten.’ Ik vertelde hem dat ze in dat geval de partij op konden doeken omdat ik niet geloof dat ik rechten heb. Stomverbaasd keek hij me na.

Ik noem mezelf Christen en probeer dan ook achter Christus aan te leven. Eén van de dingen die ik meen te leren uit het Grote Handboek voor Christenen, de Bijbel, is dat we geen rechten hebben. Ik lees namelijk nergens over mijn rechten. In mijn bijbelvertaling staat er in Genesis niet: ‘En God schiep de mens omdat hij recht had om geschapen te worden en daarbij ook op een perfecte wereld inclusief alle dieren, planten en seizoenen.’ Ik geloof dat we vanaf het prille begin geen recht hebben. Dat we vervolgens tot op de dag van vandaag wel doen alsof we rechten hebben en van onze staat een rechtsstaat maken zegt vooral iets over onze angst om zelf iets tekort te komen, over onze grootheidswaan, maar bovenal iets over ons permanent falen in het leven voor de ander.

Ik geloof dat recht altijd gaat over wie het geeft, niet over wie het heeft. Dat we de (Bijbelse) opdracht hebben recht te doen is iets anders dan dat we ergens recht op hebben. We hebben zelfs geen recht op anderen die ons recht doen. We hebben puur de plicht om anderen recht te doen.

Vind ik het dan niet erg dat er nog steeds slavernij bestaat? Zeker wel. Lig ik dan niet wakker van gedwongen prostitutie? Soms een beetje. Ik vind het toch ook schandalig dat zoveel mensen in bittere armoede leven? Absoluut. En vind ik dan niet ook dat al die mensen recht hebben op een beter bestaan? Het eerlijke antwoord is: nee. Ik vind niet dat deze mensen recht hebben op een beter bestaan. Ik vind dat ik hen een beter bestaan verplicht ben. Vanuit de Genade die ik zelf ook gekregen heb. Dus dag mensenrechten! Hallo mensenplichten.

Matthijn Buwalda